Historycznie w Ziemi Dobrzyńskiej “na podstawie niezbitych dowodów przynależności do rodu, jakimi są proklamacja, pieczęć z wizerunkiem herbu, a także akt notarialny zawierający element godła rodowego, wyodrębnić można już w pierwszej połowie XIVw. aż siedmiu niewątpliwych Roliców stanowiących dwa, pozornie odrębne kręgi krewniacze1”. Kręgi te z pewnościa nie należały do pierwszego lub drugiego pokolenia, bowiem związki krwi byłyby bardziej uchwytne. Natomiast nie mogły być też pokoleniem dalszym niż czwarte lub piąte, bowiem rozrodzenie byłoby większe. Te dwa kręgi stanowią: Sędzia Brzeski Nasięgniew ze Świątkowic z synami Ubysławem i Jakubem oraz rycerz Dominik Rola z synami Pawłem Rolą, Stefanem Rolą z Łąkoszyna i Mikołajem Kotem oraz przypuszczalnym bratankiem Chwalisławem z Ględzianowa2.Nie ma absolutnie pewnych informacji o ojcu rycerza Dominika Roli, natomiast jego dziadkiem – z tego, co wynika z opisów dokonannych przez Bartosza Paprockiego w jego „Herbach Rycerstwa Polskiego“ z roku 1584 na str. 335, – był Benedykt hrabia Rola – ur. ca 1180r. – zm. ca.1240r. Przywilej hrabiowski (najprawdopodobniej włoski-cesarski) nadany, jak podaje Paprocki w roku 1230.Nie zachowały sie żadne informacje za jakie zasługi tytuł ten został Benedyktowi przyznany. W oczach autora jest bardzo prawdopodobne i może być to powiązane z VI Wyprawą Krzyżową (zwana dyplomatyczną 1228-29), Fryderyka II – Cesarza Rzymskiego i Króla Sycylii. Fryderyk II, jak wiadomo popadł w znaczne tarapaty, gdy w 1227r. został ekskomunikowany przez Papieża Grzegorza IX. Konsekwencją tego stanu rzeczy, były jego zabiegi polityczne na arenie międzynarodowej uwieńczone największym sukcesem, jakim bylo przejęcie Jerozolimy. Kolejnym polem jego aktywności była wewnętrzna działalność polityczna – w tym szczodrość wobec Kościoła oraz szlachy (nadawanie ziem i tytułów). Zabiegi te ukazały swoja słuszność, bowiem szybko doprowadziły do zdjęcia ekskomuniki w 1231r.Bez wątpienia najstarszym Rolicem (jeszcze za rządów Króla Władysława I Łokietka lub wcześniej) w Ziemi Dobrzyńskiej jest rycerz Dominik zwany Rolą, pojawiający się na wystawionym 27.I.1316r. w Chojnie dokumencie Księżnej Anastazji, wdowy po księciu dobrzyńskim Siemowicie3. Występuje on jako jeden z pięciu świadków sygnujących nadanie Wojciechowi z Kłecka4. Dominik Rola służył księciu Siemowitowi, należał do zaufanych rycerzy księżnej dobrzyńskiej, może był jednym z dowódców w orszaku książęcym5. W dotychczasowej literaturze Dominik Rola uchodził za właściciela Lubieńca oraz Oporowa. Świadczy o tym dokument z 23.I.1330r., w którym syn Dominika – Lewna w imieniu matki Przechny i siostry Świętosławy sprzedał wieś za 50 grzywien, aby wykupić się z niewoli (krzyżackiej)6. Syn Dominika – Stefan Rola z Łąkoszyna wieś otrzymał za zasługi, bądź ją nabył. Był on związany z Księciem dobrzyńskim Władysławem, od którego w roku 1330 otrzymał tytuł podłowczego. W roku 1350 wystąpił jako świadek na dokumencie Króla Kazimierza III Wielkiego wraz z najwyższymi dostojnikami królewskimi7.Kolejny syn Dominika – Paweł Rola miał opinię niezamożnego, lecz cenionego rycerza i obok Dominika występował w Charakterze świadka.8 Paweł Rola i jego brat Mikołaj zwany Kotem odnotowani zostali w 1335r. w Sandomierzu, jako świadkowie potwierdzający przed królem szlachectwo swego współrodowca (jak się przypuszcza brata stryjecznego) – podczaszego Chwalisława z Gledzianowa9. Linie zstępne zarowno Stefana, jak i Pawła prowadzą do Ziemi Łęczyckiej oraz do Małopolski. Charakteryzują sie też rozwojem przydomków odmiejscowych.Kujawscy potomkowie drugiego z synów Dominika – Mikołaja zwanego Kotem (przydomek, gdyż mógł dziedziczyć na Kamieniu Kotowym) nie używali żadnych przydomków w przeciwieństwie do dwóch pozostałych synów, zatem należy domniemywać, że wszyscy przodkowie Kochańskich wywodzili się od Rycerza Mikołaja zwanego Kotem10. Jednakże przodków Rycerza Mikołaja s. Dominika nie można jednoznacznie określić z powodów niedostatków źródłowych. Jedyną wskazówką jest terytorium i zasada dziedziczenia.Kochańscy z Kochania siłą rzeczy walczyli we wszystkich wojnach z Krzyżakami, bowiem położenie ich siedzib w spornej Ziemi Dobrzyńskiej najzwyczajniej nie dawało innej możliwości. Zdaniem autora, choć nie zachował się ku temu żaden dokument to potwierdzający, członkowie rodziny musieli brać udział w sławetnej obronie zamku dobrzyńskiego w 1409r. Był to pierwszy etap wielkiej wojny 1409-11, gdzie po zażartej, kilkudniowej krwawej walce królewski zamek (dopiero po użyciu artylerii) upadł, zaś pozostałych przy życiu jeńców „Krzyżacy wymordowali do nogi“. Do dnia dzisiejszego, zachowało sie nazwisko tylko jednego obrońcy – dowodzącego obroną starosty Jana Chełmickiego z Płomian, który zaostał przez Krzyżaków ścięty.Choć wielu było w rodzinie Kochańskich znamienitych rycerzy, nie był to ród zbyt zamożny. Pomimo, że rodzina ta była liczna, to nie stać jej było na własną chorągiew, zatem wystawiani byli raczej w ilości od 1 do maksymalnie 3 ciężkozbrojnych do innych chorągwi. Pozostali walczyli już jako jazda lekka lub też piechota. W ten sposób rodzeni bracia służyli pod różnymi chorągwiami i pieczętowali się różnymi herbami. Okazje ku temu dawały liczne wojny polsko krzyżackie przetaczające się przez Ziemię Dobrzyńską (lata 1308-1343; 1344-1404; 1409-1419; 1422-1453; 1454-1510). Najprawdopodobniej w czasie trwania trzech pierwszych kampanii doszło do wyodrębnienia pierwszych nowych herbów w rodzinie (Prawda i Luba).Niestety, obecnie brak jest chronologicznie i jednoznacznie ustawionych zapisów genealogicznych. Od sławnego Sejmiku Dobrzyńskiego w 1434r. – do Piotra Kochańskiego i później (ca. 1500-1510), pojawiają się w różnych dokumentach imiona Kochańskich. W tym czasie można wyczytać też niepowiązane imiona:
– SZYMONA (ur.? – zm.?) – żona (?) ślub (?)
– LEONARDA z Kochania (zwany Chodor), (ur. – zm.?) – żona (?) ślub (?)
– JANA z Kochania h. Prawda – sygnator sejmiku dobrzyńskiego 1434r.
– MIKOŁAJA z Beklewa – Komornika Ziemskiego – 149211
Natomiast w dokumentach nie ma niestety zapisanych żadnych interakcji czy też bezpośrednich powiązań między nimi. Mając jednak na względzie zasadę dziedziczności generalnie przekazującą ziemię na najstarszych synów, mogliby to być synowie Jana lub Klemensa, gdzie Leonardowi zostało przekazane lub zakupione Chodorążko. Chodorążko, podobnie jak Nowa Wieś wymieniana jest w akcie Sejmiku Dobrzyńskiego. Wówczas Leonard byłby bratem Mieczysława zwanego Nowakiewiczem, a synem Jana. Natomiast co do Szymona, precyzyjnych informacji nie ma (możliwe, że wybrał życie duchowne).
W sumie w źródłach kronik z lat 1531-68 wymienia się już około 30 Kochańskich
z różnymi przydomkami odmiejscowymi i bez przydomków:
• Kochański-Nowakowicz vel. Kochański-Nowak od Nowej Wsi (par. Mokowska, pow. lipnoski),
• Kochański-Chodor od Chodorążka (par. Karkonoska, pow. lipnoski),
• Kochański-Pepłowski od Pepłowa (pow. Płocki),
• Kochański-Zakrzewski od Zakrzewa (par. Mokowska),
• Kochański-Białowski od Białowieżyna (par. Lipnoska),
• Kochański-Ruskowski od Ruskowa (par. Sobowska pow. Dobrzyński),
• Kochański-Kretkowski od Kretek Małych (par. Osiecka pow. Lipiński),
• Kochański-Kamieński od Kamieni Kotowych (par. Tluchowska pow. Dobrzyński),
• Kochański-Czachorowski od Czachorowa,
• Kochański Grodzanowski od Grodzanowa,
• Kochański-Beklewski od Bęklewa,
• Kochańscy-Klimuntowicze vel Klementowiczw od Klemensa – przodka rodu12.
Generalnie wszyscy przodkowie Kochańskich bezpośrednio poprzez dziedziczenie lub zakup byli związani ze sobą oraz w/w miejscowościami. Wszystko wskazuje na to, że wymienieni powyżej byli to bardzo bliscy krewni – bracia (rodzeni, albo stryjeczni). Na pewno też WSZYSCY oni byli potomkami rycerza Dominika Roli i jego drugiego syna – Rycerza Mikołaja zwanego Kotem i wywodzili się z jednego pnia Rolów. Byli synami bądź potomkami umieszczonych w kronikach Klemensa lub któregoś z Janów i Mikołaja albo też Mieczysława h. Luba. „…Kochańscy … dom starodawny i rozrodzony…13”. Natomiast precyzyjnie kto, był czyim synem, tego niestety nie wiadomo z całą pewnością i stwierdzić nie można, bowiem brak jest dokładnych i potwierdzonych pisemnie informacji o tym. „…W ogóle bardzo ich (Kochańskich z Kochania) trudno podług herbów rozdzielić…14”. Nie wiadomo także, który to z nich NA PEWNO był dokładnie czyim przodkiem? Jednak błąd lub pomyłka w obliczeniach więzi rodzinnych nie mogła być większa niż jeden stopień.
Można natomiast z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że zgodnie
z obowiązująca wówczas zasadą dziedziczność, własność na Kochaniu przechodziła na najstarszego syna. Można także przypuszczać, że również nasi heraldycy prowadzili zapisy raczej w kolejności chronologicznej (bo na pewno nie alfabetycznej). W tekście umownie przyjęto, że jako pierwszy oficjalnie powiązany Kochański h. Luba, którego linię możemy dokładniej prześledzić do dziś jest Mieczysław h. Luba, zwany Nowakiem lub Nowakowiczem (ur. ca. 1390). Natomiast, gdy weźmiemy pod uwagę dziedziczenie, wówczas jako pierwszy przodek najbardziej prawdopodobny wykazany byłby rycerz Dominik (ur. ca 1270), a schemat drzewa genealogicznego Kochańskich z Kochania h. Lubicz od wczesnych Roliców do czasów obecnych wyglądałby tak, jak prezentuje odnośnik „Linie rodowe“.
Jednocześnie Poczet Szlachy Mazowieckiej (Ziemia Dobrzyńska) wymienia oprócz Roli, Luby, Prawdy i Ogończyka także jeszcze trzy inne herby przypisane Kochańskim z Kochania parafia Mokowska, którymi są Gozdawa, Szeliga i Rogala. Tadeusz Gail dodaje także Kochańskich h. Ślepowron15. Do naszych czasów potomkowie tych czterech ostatnich niestety się nie zachowali, ani też nie wiadomo dokłądnie, kiedy i z jakich przyczyn rody te wygasły. Brak jest także informacji o Kochańsckich h. Prawda. Wiele niestety wskazuje na to, że ten herb funkcjonował bardzo krótko (być może nawet TYLKO przez jedno pokolenie).
Wyjaśnieniem nagłego zaniku (tak przecież zacnej i znanej linii herbowej) mogą być opisane powyżej wydarzenia z sierpnia 1409r, gdy doszło do sławetnej obrony zamku królewskiego w Dobrzyniu n. Wisłą oraz całkowitego wymordowania załogi oraz ludności szukającej tam schronienia. Jak wskazują badania własne autora oraz konsultacje z historykami ziemi dobrzyńskiej, jest rzeczą niemalże pewną, że rodzina z odległego z 5 km od zamku Kochania tam właśnie się schroniła, a rycerze z Kochania musieli stawić opór Krzyżakom właśnie na zamku i tam też zginęli w walce lub zostali zamordowani po bitwie. Najprawdopodobniej osobami, które z różnych przyczyn ocałały z początkowej fazy wojny 1409-1411 byli właśnie prekursorzy linii – rycerz Jan z Kochania h. Prawdzic, rycerz Mieczysław z Nowej Wsi h. Lubicz (lub też jego ojciec) oraz najsławniejszy rycerz Jan z Kochania h. Rola.
1. J. Bieniak, Rozmaitości kryteriów badawczych w polskiej genealogii średniowiecznej na tle porównawczym, pod red. J Hertla, Toruń 1982, s. 131-148.
2. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 27.
3. KDP, Kodeks Dyplomatyczny Polski, Poznań 1880, dokument CDLXXV, T.II/2
4. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 29.
5. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 29.
6. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 30.
7. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 31.
8. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 31.
9. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 32.
10. B. Nowak, Najstarsze siedziby Roliców w Ziemi Dobrzyńskiej i na Kujawach – Ziemia Dobrzyńska – Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN – Nr. 4,1996r. s. 43.
11. Miesięcznik Heraldyczny, Rok XIII, Warszawa 1934, Nr. 09, s. 09.
12. A. Biliński, Szlachta Ziemi Dobrzyńskiej za ostatnich Jagiellonów, W-wa 1932, s. 85-86.
13. Paprocki Bartosz, Herby Rycerstwa Polskiego zebrane i wydane r.p. 1584, wydanie K. J. Turowskiego, Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, Kraków 1858, s. 337.
14. Boniecki Adam, Herbarz Polski. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Gebethner i Wolf, Warszawa 1907, Cz.1 T.10 s. 290.
15. Tadeusz Gail, Herbarz Polski od średniowiecza do XXw., Wydawnictwo L&L, Gdańsk 2007, s. 454.